KRONİK VENÖZ YETMEZLİK
Venöz yetmezlikte temelde olan olay toplardamarlar içinde kan basıncının artmasıdır. Toplardamar kapak hastalığı kronik venöz yetmezliğin en önde gelen nedenleri arasındadır. Diğer bir neden ise toplardamarlar içinde pıhtı oluşup (derin ven trombozu) damarların tıkanması ya da kapakçıklarının bozulmasıdır. Kronik venöz yetmezlik şikâyetlerin dinlenmesi ve muayene ile teşhis edilebilen hastalıklar arasındadır. Eğer kronik venöz yezmezliğin nedeni tam olarak belirlenebilmiş ise kalıcı ve kesin tedavi mümkün olabilir.
Normalde toplardamarlar bacaklardaki oksijeni azalmış olan kanı kalbe getiren damarlardır. Ayakta dururken kanın bacaklardan kalbe pompalanması baldır ve ayaktaki adaleler aracılığı ile gerçekleşir.
Yaş ilerlediğinde ya da çeşitli hastalıkların etkisi ile toplardamarlar zayıflar. Toplardamarlar zayıflayıp gevşedikçe kanı kalbe gönderme görevi bozulmaya ve kan bacaklarda birikmeye başlar. Bir süre sonra bacaklarda varisler, şişme ve deri değişiklikleri görülmeye başlar. Yıllarca süren bu olay kronik (süreğen) venöz (toplardamar) yetmezliği olarak adlandırılır.
Bacaklarda kirli kanı (oksijeni kullanılmış olan) getiren ve birbiri ile bağlantılı yüzeysel ve derin (adalelerin içinde atar damarlara paralele giden) olmak üzere iki toplardamar sistemi bulunur. Ayakta dururken toplardamarlar içinde kanın yerçekiminin etkisi ile aşağılara yani ayaklara geri akma eğilimindedir. Ancak toplardamarların içinde sadece bir yöne (kalp yönü) açılan kapaklar bu geri akışa engel olurlar. Bu sayede yürürken kan baldırdaki adale pompası ile
yukarı doğru fırlatılan kan, toplardamarların kapakları ile yukarda tutulup aşağı geri akmaları engellenir.
Ancak toplardamarlardaki kapaklar bozulduğunda kan tutulamayıp aşağı doğru akmaya ve böylece ayaklarda kanın sürekli birikmesine ve sonuçta da kronik venöz yetmezliğe neden olur. Bu şekilde toplardamar kapak hastalığı kronik venöz yetmezliğin en önde gelen nedenleri arasındadır. Diğer bir neden ise toplardamarlar içinde pıhtı oluşup (derin ven trombozu) damarların tıkanması ya da  kapakçıklarının bozulmasıdır.
Belirtiler:
Kronik venöz yetmezlikte başlıca görülen belirti ve şikâyetler şunlardır:
- Varisler,
- Bacaklarda ve ayaklarda şişme,
- Özellikle ayak bileklerinin iç yüzünde yaralar,
- Derinin koyulaşması, kalınlaşması
Nedenleri:
Venöz yetmezlikte temelde olan olay toplardamarlar içinde kan basıncının artmasıdır. Bu genel olarak derin ven trombozu gibi bacak toplardamarlarda pıhtının oluşması sonucu kapakların bozulması ya da kan akımının engellemesi ya da toplardamarlarda kapakların çeşitli nedenlerle işlevlerini kaybetmeleri sonucunda gelişir. Venöz yetmezlik gelişimine altyapı hazırlayan başlıca risk faktörleri:
- Ailede ve akrabalarda venöz yetmezlik
- Geçirilmiş derin ven trombozu ya da flebit
- Şişmanlık
- Gebelik
- Tembel yaşam şekli,
- Sigara
- Uzun süre ayakta durmayı ya da oturmayı gerektiren işler,
- Yaşlılık
- Kadın cinsi
Tanı:
Kronik venöz yetmezlik şikâyetlerin dinlenmesi ve muayene ile teşhis edilebilen hastalıklar arasındadır. Ancak olayın nedeninin tam olarak bilinmesi tedaviyi planlamak açısından çok önemlidir. Bu nedenle tanı ve tedaviyi planlamada kullanılan başlıca testler şunlardır:
- Dubleks ya da renkli Doppler ultrasonografi,
- Pletismografi,
- Venografi (Damarların içerisine radyoopak bir ilaç vererek röntgen çekilmesi)
Tedavi:
Tedaviden temel amaç kişinin yaşamını rahat sürdürecek bir şekilde şikâyetlerin düzeltilmesidir.
Eğer kronik venöz yezmezliğin nedeni tam olarak belirlenebilmiş ise kalıcı ve kesin tedavi mümkün olabilir.
Kronik venöz yetmezlik yüzeysel toplardamarlardaki kapak hastalığından kaynaklanıyor ise bu damarlar ortadan kaldırılarak tedavi edilebilir. Damarları ortadan kaldırmada kullanılan yöntemler:
- Skleroterapi: Hastalıklı damar içerisine damar duvarlarını birbirine yapıştıracak şekilde özel bir reaksiyon oluşturan ilaçların verilmesi,
- Lazer ya da Radyo frekans yöntemleri ile damarın içerden tahrip edilmesi. Burada hastalıklı damarların içerisine ilerletilen özel bazı teller ile (kateter) lazer ya da radyo frekans enerjisi ile damarların içten dağlanmasıdır.
- Cerrahi (stripping) yöntemi. Burada kasıktan ve ayak bileği veya diz hizasından ilerletilen bir tel ile damar çekilerek çıkarılır.
Eğer venöz yetmezlik derin toplardamarlardaki tıkanıklık ya da kapak hastalığından kaynaklanıyor ise genel olarak tedavideki başarı şansı düşüktür. Bu durumda eğer tıkanıklık var ise çeşitli cerrahi yöntemler ile kanı tıkalı bölümden atlatacak bypass yöntemleri uygulanır. Eğer sorun derin damarlardaki kapak hastalığı ise bu durumda kapakları onarmak ya da sağlam bir yerden kapağın getirilerek bu bölgeye yerleştirilmesi mümkündür. Ancak hastaların ancak az bir bölümünde bu ameliyatları uygulamak mümkündür. Önemli bir grup hastada cerrahi yöntemlerin uygulanamayacağı kadar ileri düzeyde hastalık vardır.
Bazen venöz yetmezliğin nedeni derin ve yüzeysel toplardamarlar arasında bağlantıyı sağlayan perforan venler ismi verilen özel bir damar grubunun yetmezliği olabilir. Bu durum çoğu kez diğer nedenlerle birlikte olmakla beraber özellikle bacakta ülserlerin olduğu durumda tedavi edilmesi gereklidir. En yaygın kullanılan yöntem SEPS adı verilen özel bir ameliyattır. Bu ameliyatta adale kılıfının altına bir kameraya bağlı boru ya da tüpler ile girilerek (endoskopi) perforan damarlar görülerek bağlanır.
İster ameliyat uygulansın isterse uygulanmasın hastaların hemen tamamında elastik kompresyon tedavisi kullanılır. Bu tedavide bacakların elastik bandajla sarılması veya varis çorabı gibi dışardan bası sağlayan yöntemlerle toplardamarlar dışardan desteklenir. Varis çorapları sabah yataktan kalmadan giyilir ve akşam yatınca çıkarılır. Birkaç ay içinde elastikiyetleri azalacağı için değiştirilmeleri gereklidir.
Yaşam tarzındaki bazı değişiklikler:
- Kronik venöz yetmezlikli hastaların hayatlarında bazı değişiklikleri yapmaları sıklıkla gerekmektedir.
- Bacakların yükseğe kaldırılması: Oturmak ya da düze yatmak yerine yatarken bacakları dizeler hafif bükük şekilde kalp düzeyinin üzerine kaldırılması bacaklardaki şişliği azaltabilir.
- Ayakta durmak ya da oturmak yerine yürümek ve otururken ayakların hareket ettirilmesi,
- Varis çoraplarının düzenli bir şekilde giyilmesi
|
